Międzynarodowy konkurs na opracowanie nowej, ideowo – artystycznej koncepcji architektoniczno–krajobrazowej miejsca pamięci na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze.
Obóz Zagłady w Sobiborze został starty z powierzchni ziemi już pod koniec 1943 roku i od tego czasu przyroda ponownie bierze we władanie tę ziemię.
PARK PAMIĘCI
Las i panująca w nim cisza zostają elementem nadającym kształt i charakter całej przestrzeni. Koncepcja zakłada zachowanie jak największej ilości drzew, nawiązując do idei stworzenia „Parku Pamięci”. Jak tłumaczył Marek Bem Dyrektor Muzeum Pojezierza Łęczyńsko Włodawskiego:(…) Las zasadzili Niemcy zaraz po wielkiej ucieczce więźniów z Sobiboru, ale właśnie w tej ziemi i w tkankach drzew są ciała tysięcy pomordowanych Żydów”. Projekt powstał zarówno w oparciu o opracowania historyczne jak i wyniki badań archeologicznych, jednak nadrzędnym założeniem idei jego powstania były wspomnienia osób, które przeżyły. Wstrząsająca relacja więźniów – świadków tamtych wydarzeń staje się narracją Szlaku Pamięci – ścieżki zwiedzania, jest poniekąd także wypełnieniem Ich testamentu. Jak powiedział przywódca sowiecki oficer, rosyjski Żyd, Aleksander Peczerski:(…) kto przeżyje, niech opowie światu, co się działo w Sobiborze (relacja Blatt, 1993, 44). Pamięć o zmarłych i ich cierpieniu uczczona została w sposób nieingerujący w zastane otoczenie. Wszystkie elementy projektu (poza Centrum Zwiedzających) są nakładane, czyli nie wymagają fundamentowania, a ich usytuowanie powinno być korygowane zgodnie z kolejnymi badaniami archeologicznymi. W projekcie Szlak Pamięci, jest drogą, którą przechodzili przywożeni tu więźniowie. Upamiętnia się miejsca na terenie obozu, kluczowe dla jego historii i tragicznego losu ofiar. Poszczególne etapy trasy uzupełniają tablice informacyjne w trzech językach z opisem miejsca, w którym aktualnie znajduje się zwiedzający: polskim, angielskim i hebrajskim. Rozwiązanie to umożliwia poruszanie się po terenie byłego obozu i poznanie historii tego miejsca również bez pomocy przewodnika.
BUDYNEK CENTRUM DLA ZWIEDZAJĄCYCH
Jednym z głównych celów narracji koncepcji architektonicznej było komplementarne przedstawienie ogromu zbrodni ludobójstwa i ocalenia od zapomnienia obozu zagłady. Zastosowanie minimalistycznej formy architektonicznej i ukrycie bryły budynku z jednej strony oddaje pole ciągłość historycznej czasu i miejsca, z drugiej zaś ujawnia bezsilność, drastyczność, niewyobrażalnie przerażającą i potężną prawdę o zaistniałej sytuacji. Projektuje się budynek, który jest dyskretnym uzupełnieniem i nie stanowi wizualnej konkurencji dla Miejsc Pamięci. Znaczne kubaturowo Centrum dla zwiedzających, będące w kompozycji przestrzennej byłego obozu zagłady elementem “obcym”, skrywa się pod ziemię, pozostawiając otwarty widok na teren całego obozu. Budynek chowając się nie fałszuje widoku, a tym bardziej nie stanowi dominanty kompozycyjnej. Ustępuje miejsca koegzystencji natury ze śladami męczeństwa ofiar. Las, cisza, zaduma i prawda pozostaje głównym narratorem przestrzeni. Zachowany zostaje istniejący historyczny mur z pamiątkowymi tablicami. W projekcie sygnalizuje on i wyznacza miejsce, w którym zaczyna się zejście do budynku Centrum Zwiedzających.
